Bu çeşmeler yutuldukları kara deliklere çok yakın mesafedeler. Karadeliklerde önce madde emilir, bundan dolayı genellikle karadelik etrafında hızla dönen bir disk birikir. Birçok karadelik için güçlü madde jetleri, sözde jetler, bu toplama diskinden dikey olarak yukarıya ve aşağıya doğruda uzaya fırlarlar. İşte esrarengiz çeşmeler de bunlardır.
Araştırmacılar şimdi, bir x-ışını uydusu ile bu tür gizemli madde ışınlarına dair bir fikir edinebildiler. NASA X-ray uydu "NuStar" ve dünyadaki teleskoplarla yapılan araştırmalar jetlerin başındaki, hızlandırıcı alan boyutunu araştırdı. İngiltere'de Southampton Üniversitesi'nden Poshak Gandhi liderliğindeki araştırmacılar gözlemlerini Nature Astronomi dergisinde yayınladı.
Jetler oluşumu halen iyi anlaşılmamıştır. Maddenin küçük bir kısmı neden uzaydan dikey olarak sıcak gaz püskürterek yansıyor, belli değil. Gandi çevresindeki gök bilimciler şimdi Samanyolu'da bir karadelik tarafından beslenen, iki sistemi üzerinde çalışıyorlar.
Araştırmacılar, bu çalışmada bu çeşmelerin püskürtme uçlarını incelediler. Maddenin ışınlarının oluşumu hakkında, henüz daha bir netlik yok fakat bu tür jetlerin iç işleyişini keşfedebildiler.
Bunun için karadelik sistemlerinde patlamaların parlaklığı esnasında, kesin zamanı durdurdular. Zamanı durduklarında gördüler ki, salınımların, görünür ışık aralığından ziyade X-ışınları aralığında görülebilecek şekilde, bir saniyede onda biri aralığındadır. Bu gözlemi, X-ışını radyasyonunun kara deliğin yakınındaki hızlı partiküller tarafından yayılacağı ve görünür ışığın püskürtücülerden daha uzakta ortaya çıkacağı şekilde açıklıyorlar. İki yerde arasındaki mesafe ana hızlanma alanı olarak yorumlanır.
Ölçülen zaman gecikmesinden ve parçacıkların hızı ile orantılı olsa da, bu alanın boyutu yaklaşık 30.000 kilometredir. Bu boyut, gözlemlenen her iki sistem için de aynıdır, ancak boyutları ve durumları bazen önemli ölçüde farklıdır. Gök bilimciler, bu tür püskürtmelerdeki ana hızlandırıcı alanının büyüklüğünün esasen kara deliğin kütlesine bağlı olduğu sonucuna varıyor.
Bu demek oluyor ki, daha fazla kütle, daha büyük hızlandırıcı alanı yaratıyor.
Bu teori, bilim adamlarının daha uzun bir zaman gecikmesine sahip oldukları ve dolayısıyla daha büyük bir hızlandırıcı aralığının türetildiği süper öldürücü kara delikler üzerine yapılan çalışmaları, tarafından da desteklenmektedir.
Gandi, yaptığı açıklamada "Biz heyecanlıyız, çünkü jetin iç kısmı için ayırt edici bir kriter belirledik" dedi. Bilim adamları, analizlerinin her ölçekteki kara deliklerin jetleri için birleşik bir teori geliştirmesine katkıda bulunmasını umuyor.
Araştırmacılar jetlerin, birkaç yıl önce bu çeşmenin demir ve nikelden oluştuğunu fark etmişlerdi. Hız konusunda bir şeyler söylemek de mümkün oldu: Işık hızının üçte ikisi olan saniyede yaklaşık 200.000 kilometre uzaya ateş ediyorlar.
Özgün Çeviri : İnanç Kaya
Kaynak : http://www.spiegel.de/wissenschaft/weltall/wie-forscher-in-jets-von-schwarzen-loechern-blicken-a-1176110.html
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder