Ay, Dünya sayesinde ayda 5 gün duş alıyor

 Ay, Dünya sayesinde ayda 5 gün duş alıyor 

Ay`daki su Dünya'dan geliyor

Gri rengindeki Ay iliklerine kadar kurumuş görünüyor olsa da, uzun zamandır kraterlerinde donmuş halde su barındırıyor olduğunu biliyoruz. Çünkü, Apollo misyonlarından alınan kaya örneklerinde küçük su izleri keşfedilmişti. Ancak o zamanlar Ay`da ne kadar su olduğuna dair elde, hiçbir veri yoktu. 

Bu soruya cevap bulabilmek için, Ekim 2009'da NASA bir uyduyu kasten ay yüzeyine çarptırdı. Bu çarpmanın etkisi ile Ay yüzeyinden yaklaşık 5 ton ay tozu ve kaya yerinden oynadı. Tam o esnada kızılötesi kameralar ve spektrometreler, fırlatılan toz ve kaya bulutlarını inceleyerek krater tabanının kimyasal bileşimini analiz etti. 

Bu muhteşem deneyin sonucu inanılmazdı. Fırlayan Ay tozunun yaklaşık yüzde 6 sının donmuş sudan oluştuğunu gördüler. Sadece Ay´ın güney kutbundaki kraterlerde bulunan su miktarı donmuş halde de olsa 50 trilyon litre ve bu miktar Almanya'daki Konstanz gölündeki su miktarı ile aynı demektir.

Peki bu kadar su, Ay`a nereden geliyor?

Dünya`ya su, kuyruklu yıldızlar ve asteroitler sayesinde gelmiş ve birikmişti. İlk önce aynı şekilde Ay`da da su birikimi olacağı düşünüldü ise de Ay'ın, Dünya'dan farklı şartlara sahip olması yüzünden bu kadar suyu biriktirmesinin imkansız olduğu sonucuna varıldı. Çünkü, Ay`ın bir atmosferi yok, asteroitler ve kuyruklu yıldızların çarpması sonucu gelen su anında buhar olup uçuyor. Bu şekilde bu kadar su birikemez. 

Bu demek oluyor ki,  Ay´a su başka bir yerden de geliyor. 

Ay`ın güney kutbu, tüm güneş sistemindeki en soğuk bölgelerden biri. Bu bölgeye hiç güneş ışığı gelmediği için, mutlak sıfır olan eksi 240 santigrat dereceye sahip.  Bu yüzden, yıllarca su buzu kraterlerin dibinde kalabiliyor. 

Ay'ın bu kadar çok suyu barındırıyor olmasının sebebi, çok fazla ışıksız kraterler ve yarıklara sahip olan olması. Colorado Üniversitesi, Ekim 2020`de bir çalışma yayınladı. Buna göre, güneş ışığının asla girmediği krater sayısı toplamda 40.000  ve bu kraterlerin toplam yüzölçümü yaklaşık İsviçre'nin yüzölçümü kadar. 

Örneğin, Ay'ın güney kutbundaki Shackleton Krateri 4,2 kilometre derinliğinde ve 21 kilometre çapında, içinde bolca su buzu bulunmakta.  

Aynı şekilde Ay`ın kuzey kutbunda da tonlarca su buzu keşfedildi. 40'tan fazla krater, 600 milyon ton su buzu içeriyor.

Prag'daki Charles Üniversitesi'nden Gunther Kletetschka ve meslektaşları, Dünya'nın manyetik kuyruğunun, suyu oluşturan hidrojen ve oksijen iyonlarını Ay'a taşıdığını buldular. Özellikle dolunay zamanında Ay, Dünya`nın manyetik kuyruğundan geçer. O esnada Dünya atmosferinde bulunan su iyonları, Ay´ın üzerine yağar. Yağış toplamda 5 gün sürer. 

Ay`da bu şekilde, yaklaşık 3.500 kilometreküp su buzu oluştuğu düşünülüyor. Bu da, Ay`daki  suyun büyük bir kısmının Dünyadan geldiğini gösteriyor. Çünkü, Ay yaklaşık 3,5 milyar yıldır düzenli olarak bu şekilde iyon duşu almaktadır. 

Araştırmacılar, "Dünya'nın manyeto kuyruğundan Ay geçişi sırasında karasal iyonların yani Dünya kaynaklı iyonların, akış yoğunluğunun, santimetrekare başına saniyede 21.000 ila 26.000 iyon olduğunu tahmin ediyor. 

Dünya`nın üst atmosferinde bulunan iyonlar, güneş rüzgarlarının etkisiyle manyeto kuyruga süpürülür. İşte tam o esnada Ay, Dünya'nın iyon yüklü kuyruğunda hareket ettiğinde bir türbülans oluşur. Türbülans sonucunda, bazı manyetik alan çizgileri kısa devre yapar. Bu yüzden de bazı hidrojen ve oksijen iyonları Ay'a doğru fırlar. 

Tam o anda, Ay yüzeyi için iyon duşu başlamış demektir. Daha sonra, Ay yüzeyinde bu iyonların bazıları birleşerek, su moleküllerini oluşturur.

Oluşan su moleküllerinin büyük bir kısmı güneş rüzgarları tarafından anında yok edilir veya uzaya fırlatılır. Ancak, kutuplarda su donar ve bir tür permafrost oluşturur. (Permafrost : Devamlı donmuş halde bulunan toprağa verilen isimdir.) 

Ay'da suyun bol olması, gelecekteki insanlı ay misyonları ve ay istasyonları için çok önemli. NASA, ay görevlerinin bir parçası olarak Ay'ın güney kutbuna bir ana kamp kurmayı planlıyor. 

Uzun zaman önce Dünya'dan gelen ve Ay'ın kraterlerinde bolca bulunan su iyonları, gerektiğinde astronotların yaşam destek sistemleri için rahatlıkla kullanılacaktır.

Çeviri : İnanç Kaya

Kaynak : https://www.scinexx.de/news/kosmos/mond-bekommt-wasser-von-der-erde/

https://www.br.de/mond/mond-wasser-h2o-geologie-104.html